120 Autos d'o XVIII Congreso • AIDLCM • Actas du XVIII Con gris que ] 'aragonés y o catalán son luengas propias d'Aragón; que ] 'aragonés y o catalán han a estar luengas coofizials, chunto cono español, en as suyas respeutibas redoladas; que a cultura deribada d'istas dos luengas abrá a estar espezialmén protexita y poten- ziata, por meyo de publicazions, meyos de comunicazión, manifestazions culturals, etz.; que o lumero de fabladors no ha a estar un barrache, sino más que más un estimulo ta pillar urchenmén midas lexislatibas. 3. A pulitica lingüistica debe ranear d'a reconoxedura legal de ] 'aragonés y o catalán. Por ixo, a Lai de Luengas d'Aragón que se promulgue abrá a guarenziar a efeutibidá d'os dreitos d'as minorías lingüisticas d'Aragón, razón por a que caldrá que reculla, a lo menos, os siguiens aspeu tos: dreito de toz os aragoneses a conoxer bien y emplegar con dinidá a suya fabla mai, o mesmo oral que por escrito; dreito de toz os aragoneses a emplegar cutiana y abitualmén a suya luenga, o mesmo con os ziudadans que con l'almenistrazión; dreito d'os fabladors d'aragonés y catalán a l'amostranza de yen a fabla propia y a disposar d'espazios en ixa luenga en os meyos de comunicazión; dreito a ra coofizialidá d'aragonés y catalán en os lugars y redoladas do son luenga propia; plena normalizazión en o emplego d'as dos luengas en as suyas redoladas tradizio- nals, como parti entegrán d'os dreitos umans y libertaz alazetals reconoxius por a Costituzión española; respeto d'as bariedaz comarcals y locals (en os suyos aspeutos fonetico, morfoloxi- co y lesico). Istos aspeutos que remato de cuaternar han por oxeto a regulazión y emplego normal y ofizial d'as luengas d'Aragón (aragonés y catalán), guarenziando, por consiguién, que os fabladors faigan efeutibos os suyos dreitos en 1' amostranza, almenistrazions publicas, meyos de comunicazión, auti- bidá cultural y toz os ambitos d'a bida sozioeconomica. 4. En o que per-toca a 1'amostranza de ('aragonés y o catalán a Comisión estatueze que: abrá a guarenziar-se l'amostranza d'istas dos luengas d'alcuerdo conos criterios de boluntariedá y respeto, conchugando-los con os de gradualidá, progresibidá y sufizienzia ta determinar a incorporazión d'a fabla minoritaria en l'amostranza; 1'alfabetizazión d'as dos luengas propias abrá a incluyir-se en o sistema cheneral d'a- mostranza; ta o benién curso 97/98, o Combenio M.A.C.-D.Ch.A. (Menisterio d'Amostranza y Cultura-Diputazión Cheneral d'Aragón) bixén ta l'amostranza d'o catalán cal esten- dillar-lo en paridá ta 1'amostranza de ] 'aragonés; ye totalmén impreszindible que bi aiga asinaturas de filoloxía aragonesa y catalana (asinas como as suyas didauticas) en as Escuelas de Maxisterio y en a Facultó de Filosofía y Letras d'a Unibersidá, ta que asinas pueda formar-se y capazitar-se pro- fesorau en as debanditas luengas;